Over het Russisch
Snelle feiten
| Landen waar Russisch gesproken wordt: | Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Moldavië, Mongolië, Oezbekistan, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Transnistrië en Turkmenistan . |
| Landen en regio's waar Russisch een officiële taal is: | Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan, Kirgizië, Transnistrië, Abchazië, Zuid-Ossetië, Roemenië. |
| Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 175 miljoen. |
| Eigen benaming: | Русский язык Roesskij jazyk (De Russische taal) |
|
Alfabet: |
Cyrillisch |
| Aantal letters in het alfabet: | 33 (van А tot Я). |
| Regulering: (Van spelling, etc.) |
Росси́йская Акаде́мия Нау́к. Rossijskaja Akademia Naoek. De Russische Wetenschapsacademie |
| Classificatie: (Taalfamilie) |
Indo-Europees --------> Slavisch ----------> Oost-Slavisch ---------------------> Russisch |
|
Russisch lijkt veel op: |
Wit-Russisch en Oekraïens. |
|
Russisch lijkt ook op: |
Sloveens, Servisch, Kroatisch, Bosnisch, Bulgaars, Macedonisch, Slowaaks, Tsjechisch en Pools. |
| Het Russisch is een verre verwant van: | o.a. Nederlands, Latijn, Grieks, Iers, Perzisch, Hindi, Armeens, Albanees en Litouws. |
Over het Russisch
|
Inleiding
|
 Het Russische alfabetHet Russisch maakt gebruik van het Cyrillische alfabet. Dit alfabet werd in de Middeleeuwen door Byzantijnse zendelingen ontworpen op basis van het Griekse alfabet (waarmee het nog steeds veel overeenkomsten heeft) met extra letters die passen bij de specifieke klanken van de Slavische talen. Het alfabet telt 33 letters en wordt net als ons alfabet van links naar rechts gelezen. Enkele van die 33 letters zijn identiek aan de letters van ons Latijnse schrift (met het verschil dat hoofdletters en kleine letters vaak dezelfde vorm hebben), anderen zijn valse vrienden (lijken op Latijnse letters, maar worden toch anders uitgesproken) terwijl andere letters er exotisch uitzien. Handgeschreven Russisch en drukletters in cursief wijken sterk af van de niet-cursieve gedrukte blokletters. Lees meer over het alfabet.... |
| Verspreiding Rusland: Het Russisch is de meestgesproken en enige officiële taal van Rusland. Door heel Rusland wordt het Russisch gesproken, ook in de gebieden waar men traditionele inheemse talen spreekt. De Russische taal is in heel Rusland prominent aanwezig. Oekraïne en Wit-Rusland: Het Russisch wordt ook gesproken in de Oekraïne en Wit-Rusland, vooral in de grote steden. In de communistische tijd voerde Moskou een politiek van russificatie: De Russische taal moest de norm worden voor politiek, wetenschap en handel, ook in Oekraïne en Wit-Rusland. Daardoor is een groot deel van de bevolking van deze twee landen nog steeds Russischtalig. De Moskougetrouwe president van Wit-Rusland, Aleksandr Loekasjenko, staat er vandaag de dag nog steeds om bekend dat hij nauwelijks Wit-Russisch spreekt. Hij spreekt liever Russisch. In de grensgebieden worden van oudsher overgangsdialecten gesproken die bijvoorbeeld half Oekraïens en half Russisch zijn. Baltische Staten: Ook in de Baltische Staten Estland, Letland en Litouwen wordt Russisch gesproken. De Russischtaligen zijn naar deze landen toegekomen toen deze nog deel uitmaakten van de Sovjetunie. Toen deze landen onafhankelijk werden zijn zij daar gebleven. In de Baltische Staten is ongeveer een derde van de bevolking Russischtalig. Russisch wordt het meest gesproken in het oostelijke deel van deze landen. Kaukasus: In de 19e eeuw kwamen grote delen van de Kaukasus onder bestuur van het Russische Rijk. In Georgië, Azerbeidzjan en Armenië wonen nog steeds vele Russen. Daarnaast wordt het Russisch veel gesproken als tweede taal. In 2010 beheerste nog 70% van de Armenen het Russisch (als eerste of als tweede taal). Centraal-Azië: Vanaf de tsarentijd heeft Rusland ook haar stempel gedrukt op de staten in Centraal-Azië. Wie door landen als Kazachstan, Oezbekistan, Kirgizië, Turkmenistan en Tadzjikistan reist zal zich met Russisch goed verstaanbaar kunnen maken. Oost-Europa: Ten slotte spreken vooral oudere mensen in grote delen van Oost-Europa het Russisch als tweede taal. Het Russisch is in landen als Polen, Tsjechië, Slowakije, Bulgarije, Roemenië en Hongarije nooit helemaal geworteld, maar lange tijd was het een verplichte vreemde taal op school. De jongere generaties leren echter liever Engels als vreemde taal en de kennis van het Russisch neemt af. |
| Grammatica Het Russisch behoort tot de nominatief-accusatieftalen. Dat betekent dat woorden die het onderwerp (subject) van een zin aanduiden, een neutrale onverbogen vorm hebben. Zodra datzelfde woord een andere functie in de zin krijgt, zal het verbogen moeten worden. Dat verschijnsel heet flectie of verbuiging. Het Nederlands kent ook flectie, bijvoorbeeld bij persoonlijke voornaamwoorden. Je zegt niet 'Ik zie hij', maar je zegt 'Ik zie hem'. Hem is de verbogen vorm van hij wanneer hij het lijdend voorwerp (direct object) is. Maar andere woordsoorten zoals zelfstandige naamwoorden of bijvoeglijke naamwoorden worden in het Nederlands niet aan flectie onderworpen. Je zegt 'Ik zie de zwarte kat'. Noch aan het woord zwarte, noch aan het woord kat verandert nu iets, ondanks dat de zwarte kat het lijdend voorwerp is. In het Russisch zouden de woorden zwarte en kat wel veranderen onder invloed van hun functie in de zin. Russisch is een sterk flecterende taal, wat betekent dat veel woordsoorten aan flectie onderworpen zijn. Veel meer dan in het Nedeerlands. Ook zeflfstandige naamwoorden en bijvoeglijke naamwoorden. Zelfs je eigen naam moet verbogen worden. Het Russisch heeft zes soorten verbuigingen of naamvallen. Lees meer over de grammatica.... |
Taalfamilie
Het Russisch vergeleken met andere Slavische talen.
Het Russisch vergeleken met andere Indo-Europese talen
|
|
Geschiedenis van het Russisch
Oorsprong van de Slavische talen
Oudoostslavisch
Moderne tijd |
| Minderheidstalen Het Russisch is in heel Rusland de taal van politiek, wetenschap, handel en onderwijs. Maar Rusland is een immens land waarin vele volkeren wonen, ieder met zijn eigen taal. Er worden wel zo'n 100 verschillende talen gesproken in Rusland. Deze talen behoren echter tot een klein aantal taalfamilies. Dat maakt de taalsituatie dan toch weer een beetje overzichtelijk. Dat zijn de volgende: Indo-Europees (vooral Slavisch), waaronder Russisch, Oekraïens en Armeens. Oeralisch (Finoegrisch, Fins- en Hongaarsachtig), waaronder Karelisch, Laps, Nenets en Samojeeds Turksachtige talen, waaronder Tataars, Basjkiers en Jakoets. Paleo-Siberische talen, de oude inheemse talen van Siberië, waaronder Tsjoekotskisch Kaukasische talen: Tsjetsjeens Lees meer over de minderheidstalen van Rusland.... |
| Russiche leenwoorden in het Nederlands Zonder dat men zich ervan bewust is, kent iedereen een paar woorden Russisch. Sommige Russische woorden zijn doorgedrongen tot de Nederlandse taal en we gebruiken ze zonder erbij stil te staan. Vooral op drie terreinen zijn Russische woorden in het Nederlands opgenomen: Politiek, wetenschap (vooral biologie, ruimtevaart, geografie) en woorden die betrekking hebben op zaken uit de Russische cultuur. Lees de volgende tekst maar eens. De Russische leenwoorden zijn schuingedrukt. Sommige woorden zijn algemeen bekend. Meer specifieke begrippen zullen niet bij iedereen bekend zijn, maar misschien wel bij diegenen die boeken over de Russische geschiedenis of Russische literatuur hebben gelezen. Op een warme zomeravond zat de oude bolsjewiek koude kvas te drinken in zijn datsja. Zijn buitenverblijf lag op het platteland in de oblast Moskou, op 60 werst van de hoofdstad. Hier had hij een buitenverblijf op een desjatina grond in een groene omgeving, in de buurt van enkele pittoreske selo's, derevnja's en posjoloks. Er was zelfs een goede banja op loopafstand. Hij moest terugdenken aan zijn jeugd, hij ging al vroeg van school, omdat hij geen zin had om bij geschiedenis te leren over de Opritsjina, over Bojaren en Kozakken. Nee, hij was druk bezig om met zijn agitprop tegen de tsaar en de tsaristische intelligentsia te protesteren. Als jonge communist kon hij het niet uitstaan dat de Tsaar, de Tsarina, de Tsarevitsj en de Tsarevna's in weelde leefden terwijl de gewone man nauwelijks een roebel of kopeke bezat. Als overtuigd leninist was hij betrokken bij de Russische Revolutie in 1917, waarbij de bolsjewieken aan de macht kwamen onder leiding van het trojka Lenin, Trotski en Stalin. Daarna had hij diverse functies binnen de partij bekleed, waaronder een leidende rol binnen de Komsomol. Als jongeman leidde hij popoetstjiki rond door de jonge Sovjet-Unie. Tijdens de zuiveringen in de stalinistische tijd was hij er getuige van dat diverse partijgenoten opgepakt werden door de militia, in opdracht van de Tsjeka of de NKVD. Er werden oekazes uitgevaardigd en koelakken, trotskisten en mensjewieken werden naar de goelags op de koude Siberische steppes en taiga's gestuurd. Waarom konden die doerakken toch niet tevreden zijn met hun leven in de kolchoz of de sovchoz? Ook hield hij zich bezig met het verzamelen van kompromat, om mensen die om andere redenen op een politiek zijspoor gezet moesten worden onder druk te kunnen zetten. Vanuit het Kremlin werd de hele samenleving stevig onder de knoet gehouden. Na de Tweede Wereldoorlog brak er een periode van dooi aan met de destalinisatie. Hij ging bij de KGB werken aan een supergeheim project, waarbij beloega's getraind werden om moordaanvallen uit te voeren. Ook onderschepte hij een partij kalasjnikovs en samizdat bij de grens. Het was ook de tijd van de Koude Oorlog en de ruimtewedloop. De tijd van de Spoetnik, Joeri Gagarin en Lajka. Kosmonauten die opgeleid waren in Zvjozdny Gorodok werden vanuit een kosmodroom gelanceerd. Successen werden geboekt met de Saljoet-ruimtestations, de Sojoez-raketten en de Vostok-ruimtevaartuigen. Er waren nu zelfs al plannen voor een nog beter ruimtestation, de Mir. Nu was hij een oude apparatsjik geworden. De oude bolsjewiek wist ook wel dat er dingen aan het veranderen waren in de sovjetmaatschappij. Het politbureau was niet meer zo almachtig als vroeger. De Sovjet-Unie was net als de matroesjka die hem vanaf de schoudermantel emotieloos aankeek: er bleef veel verborgen en zo kon het niet langer blijven. Genoeg kvas. Nu een kopje warme thee uit de samovar? Nee, nu was het tijd voor wodka! Hij dronk niet veel, twee glaasjes per dag. Zijn neef, die dronk pas veel, die had er Korsakov aan overghouden. Terwijl hij van zijn wodka nipte dacht hij na over de jongeman die pas in de Doema was gekomen en die sprak over glasnost en perestrojka. Zouden zijn ideeën aanslaan?
|
| Nederlandse leenwoorden in het Russisch Niet alleen heeft het Nederlands woorden uit het Russisch overgenomen, het Russisch heeft ook woorden uit het Nederlands overgenomen. Dit zijn vooral scheepvaarttermen. Tsaar Peter de Grote wilde Rusland zijn eigen zeevloot geven. Hij ging daarvoor inspiratie opdoen in Nederland. Peter de Grote en degenen die hem vergezelden brachten een schat aan kennis over scheepsbouwtechniek terug naar Rusland. En een aantal scheepsvaartbegrippen werd letterlijk uit het Nederlands overgenomen.
ватерпас - vaterpas (waterpas) |
|
Tekst en literatuur
Middeleeuwen
Vroegmoderne tijd
Gouden Eeuw
Zilveren Eeuw
Socialistisch realisme en dissidentenliteratuur
Hedendaagse tijd |
 Wetenschap De wetenschappelijke studie naar de Russische taal en cultuur valt onder de slavistiek, de wetenschap die zich met de Slavische talen bezighoudt. Iemand die Russisch of een andere Slavische taal heeft gestudeerd heet een slavist. Aan de universiteit kun je Russisch studeren als onderdeel van de opleiding Slavische Talen en Culturen of de opleiding Midden- en Oosteuropastudies. Universiteiten die Russisch aanbieden zijn de Rijksuniversteit Groningen (RuG), de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Universiteit Leiden. Aan de ITV-Hogeschool in Utrecht kun je Russisch op HBO-niveau studeren. Deze opleiding heeft echter zeer weinig contacturen, wat niet ideaal is voor een taalstudie. In Vlaanderen kan Russisch gestudeerd worden aan de universiteiten van Gent en Leuven. |
"De mens is veroordeeld tot vrijheid.
Человек осужден быть свободным.
"